Mục lục
Lũ lụt là gì? Đây có phải chỉ là một sự kiện tự nhiên hay do ảnh hưởng của hoạt động con người không? Hậu quả của lũ lụt có thể lan rộng đến đâu? Có cách nào để giảm thiểu những tổn thất này không? Hãy cùng Dự báo thời tiết khám phá các vấn đề này trong bài viết sau đây.
Lũ lụt là gì?
Lũ lụt là gì? Lũ lụt là sự kết hợp giữa hai hiện tượng tự nhiên là lũ và lụt.
- Lũ đặc trưng bởi nước dồn lên với tốc độ cao, tạo nên hiện tượng ngập lụt đột ngột, có khả năng cuốn trôi mọi thứ trên đường đi, từ nhà cửa, vật nuôi, đến tài sản và thậm chí làm đe dọa tính mạng con người. Đây thường là hiện tượng xảy ra ở những vùng có địa hình đồi núi cao và dốc.
- Lụt là tình trạng một khu vực bị ngập nước trong một khoảng thời gian nhất định. Nguyên nhân có thể là do nước không có đường thoát ra hoặc vì nước lũ quá nhiều, làm vỡ đê. Tóm lại, lụt là sự ngập úng một vùng đất do mực nước vượt quá mức bình thường, gây ra tình trạng tràn đê và vỡ đê.
Như vậy, lũ lụt là gì? Lũ lụt là kết quả của việc mực nước trên sông hoặc hồ tăng lên đột ngột, vượt quá mức an toàn, gây ra tình trạng ngập úng, tràn đê và vỡ đê, đe dọa đến cảnh quan và sinh mạng của cộng đồng.
Phân loại lũ
Lũ là hiện tượng mực nước sông tăng cao trong một khoảng thời gian nhất định, sau đó giảm xuống. Chi tiết như sau:
- Lũ lịch sử: Đây là loại lũ được xác định dựa trên đỉnh lũ cao nhất trong chuỗi dữ liệu quan trắc hoặc thông tin khảo sát. Đây là mức nước cao nhất mà sông đã từng đạt được.
- Lũ đặc biệt lớn: Là loại lũ có đỉnh lũ cao hiếm gặp trong quá trình quan trắc. Đây là những sự kiện lũ có độ cao nước đặc biệt lớn, mà hiện tượng này xảy ra rất ít trong thời kỳ theo dõi và đánh giá.
- Lũ bất thường: Là lũ xuất hiện trước hoặc sau mùa lũ thông thường, hoặc lũ được tạo ra do mưa lớn xảy ra trong phạm vi hẹp, do xả nước từ hồ chứa, gãy đập, tràn đập, vỡ đê, hoặc tràn đê. Đây là những sự kiện lũ không tuân theo chu kỳ thông thường hoặc xuất hiện do các sự cố đặc biệt.
Mùa lũ ở các khu vực sông trên khắp cả nước
Mùa lũ trên các sông trải dài khắp cả nước được mô tả như sau:
- Đối với các sông thuộc Bắc Bộ, thời kỳ mùa lũ kéo dài từ ngày 15 tháng 6 đến ngày 31 tháng 10.
- Các sông nằm trong phạm vi từ tỉnh Thanh Hóa đến tỉnh Hà Tĩnh có mùa lũ từ ngày 01 tháng 7 đến ngày 30 tháng 11.
- Các sông ở các tỉnh từ Quảng Bình đến Ninh Thuận trải qua mùa lũ từ ngày 01 tháng 9 đến ngày 15 tháng 12.
- Đối với các sông thuộc tỉnh Bình Thuận cùng với các tỉnh thuộc Nam Bộ và Tây Nguyên, thời kỳ mùa lũ diễn ra từ ngày 15 tháng 6 đến ngày 30 tháng 11.
Nguyên nhân gây lũ lụt là gì?
Ngập lụt thường xảy ra khi lượng mưa vượt quá khả năng chứa của các nguồn nước tự nhiên. Tuy nhiên, không phải lúc nào lũ lụt cũng xuất phát từ hiện tượng mưa lớn. Ở các vùng ven biển, nguyên nhân gây ra lũ lụt là:
Biến đổi thời tiết
Những biến đổi về khí hậu do tác động của con người cũng đồng nghĩa với việc tăng nguy cơ xảy ra lũ lụt. Hành động chặt phá cây xanh một cách quá mức ảnh hưởng đến quá trình quang hợp. Nguyên nhân lũ lụt này dẫn đến sự gia tăng mức độ carbon dioxide trong khí quyển, gây ra những thay đổi trong khí hậu và làm tăng nguy cơ xảy ra các thảm họa tự nhiên như lũ lụt.
Mưa lớn liên tục
Mưa kéo dài với cường độ lớn trong nhiều ngày ở các khu vực đồng bằng có thể dẫn đến tình trạng không thể xả nước đủ, gây ngập úng và nguy cơ xảy ra sạt lở, lũ quét, cũng như lũ ống, mang lại những thiệt hại nghiêm trọng đối với sinh mạng và tài sản.
Vỡ đê
Khi có lượng mưa lớn, các công trình như đập và đê điều có khả năng bị vỡ, gây ra tình trạng sụp đổ. Điều này đồng nghĩa với việc tình hình lũ lụt trở nên nguy cấp hơn đối với cộng đồng dân cư trong khu vực lân cận.
Bão và triều cường
Hiện tượng bão tố và triều cường có khả năng induc mưa lớn, tạo ra lượng nước lũ khổng lồ, gây ngập nước ở khu vực ven biển. Do nguyên nhân lũ lụt này, tại các khu vực biển, việc trồng rừng ở phía bên ngoài đê được thực hiện nhằm giảm thiểu tác động của triều cường.
Do con người
Hành động chặt phá rừng một cách không kiểm soát, khai thác tài nguyên mà không có kế hoạch cụ thể gây ra hiện tượng xói mòn đồi núi, làm tăng nguy cơ sạt lở đất và ngập lụt trong mùa mưa bão. Việc trồng cây để ngăn chặn quá trình xói mòn đất và bảo vệ mùa vụ trở nên quan trọng.
Sự gia tăng đa dạng thực vật cũng có thể đối phó với tình trạng này, vì nó giúp kiểm soát dòng chảy nước mưa và giảm nguy cơ lũ lụt. Ngoài ra, tình trạng xả rác không quản lý và ô nhiễm môi trường cũng đóng góp vào những tác động tiêu cực này.
Khí nhà kính
Hoạt động đốt cháy nhiên liệu hóa thạch, sự tác động từ các hoạt động công nghiệp, và tình trạng ô nhiễm đều đang góp phần làm giảm mức độ của tầng ôzôn và làm tăng lên nồng độ khí nhà kính. Tất cả những yếu tố này cùng nhau đóng vai trò quan trọng trong việc làm tăng nguy cơ xảy ra lũ lụt do tác động của con người.
Hậu quả của lũ lụt là gì?
Ảnh hưởng đến con người
Mối đe dọa đối với tính mạng và sự an toàn của con người cũng như động vật nuôi là hậu quả nghiêm trọng của lũ lụt. Lũ quét được coi là kẻ giết người hàng đầu liên quan đến điều kiện thời tiết ở nhiều quốc gia, làm mất sinh mạng của con người, vật nuôi và động vật hoang dã.
Thiệt hại tài sản
Mức độ thiệt hại nghiêm trọng liên quan đến mọi thảm họa thiên nhiên đến 90% đều xuất phát từ lũ lụt. Những căn nhà, cơ sở kinh doanh, phương tiện giao thông, đồ đạc, thiết bị… chỉ cần một vài centimet nước ngập đã đủ gây ra tổn thất lớn cho tài sản cá nhân, doanh nghiệp và cộng đồng, không kể đến những thiệt hại lớn trên các công trình kiến trúc và đất đai.
Phát sinh mầm bệnh
Sự sống trong môi trường thiếu nước sạch và bị bao phủ bởi nước lụt ô nhiễm, chứa đựng rác thải và xác động vật, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhanh chóng của mầm bệnh, virus và nấm mốc. Đây là một nguyên nhân đáng kể gây ra các bệnh nền và đe dọa sức khỏe cộng đồng.
Ảnh hưởng đến nền kinh tế
Hiện tượng lũ lụt kéo dài tác động đến sự phát triển kinh tế và sản xuất, tạm ngừng hoạt động đi lại, du lịch và nhiều ngành công nghiệp khác. Do tác động của lũ lụt, người dân không thể tham gia sản xuất và lao động, làm giảm nguồn thu nhập và tăng thêm áp lực cho nền kinh tế địa phương.
Ô nhiễm môi trường
Lũ lụt kéo theo đồng nghĩa với việc chất thải và rác thải từ hệ thống cống rãnh, ao hồ và các khu dân cư được cuốn trôi, gây ra nguy cơ ô nhiễm trực tiếp cho nguồn nước sinh hoạt. Điều này không chỉ tạo điều kiện cho sự lan truyền nhanh chóng của virus và bệnh ngoài da mà còn đe dọa sức khỏe của con người.
Phương pháp đối phó với lũ lụt là gì?
Không rời khỏi khu vực ngập lụt hoặc nhập cảnh vào nước lũ có thể gây ra thương tích hoặc tử vong. Do đó, việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi xảy ra lũ giúp tránh được nhiều thiệt hại nghiêm trọng.
Trong trường hợp đang nhận được cảnh báo về hiện tượng lũ lụt:
- Hãy nhanh chóng tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn càng sớm càng tốt.
- Tránh đi bộ, lội qua nước, hoặc lái xe qua khu vực ngập lụt.
- Nguyên tắc không di chuyển qua các cây cầu trên dòng nước xiết.
- Tùy thuộc vào tình hình lũ lụt, bạn có thể (1) thực hiện di tản nếu được yêu cầu; (2) di chuyển lên bề mặt đất cao hơn hoặc tầng cao hơn; (3) ổn định và ở yên tại chỗ.
Chuẩn bị thật kỹ trước một trận lụt:
- Liên tục cập nhật thông tin lũ lụt là gì và cảnh báo về thiên tai từ các nguồn tin chính thống.
- Nắm vững và thực hành các kế hoạch sơ tán, kế hoạch trú ẩn và kế hoạch ứng phó với lũ quét.
- Ghi nhớ con đường an toàn và nhanh nhất để đến vùng cao.
- Chuẩn bị một bộ đồ dự trữ cho thảm họa bao gồm: bộ sơ cứu, hộp đựng dụng cụ, nước đóng chai, quần áo thay thế, ủng và găng tay cao su, thiết bị nấu ăn khẩn cấp, đèn pin và pin dự phòng.
- Nếu bạn sinh sống ở khu vực thường xuyên bị ngập lụt, hãy sẵn sàng với bao cát, tấm nhựa và gỗ để bảo vệ tài sản.
- Dự trữ đủ thức ăn, nước sạch, đồ ăn nhanh và thuốc men cơ bản.
- Chuẩn bị một bộ đồ dự trữ nhẹ, chứa đựng những vật dụng cần thiết để mang theo nếu bạn phải rời đi ngay lập tức.
Bảo đảm an toàn khi đối mặt với lũ lụt:
- Ngay lập tức thực hiện sơ tán nếu có thông báo chính thức yêu cầu sơ tán.
- Lưu ý rằng nước chảy xiết có thể cuốn trôi cầu mà không cần thông báo trước.
- Nếu bị mắc kẹt trong một tòa nhà, hãy tìm đến tầng cao nhất. Chỉ lên mái nhà khi đó là lựa chọn cần thiết và có tín hiệu kêu cứu được phát ra.
Bảo đảm an toàn sau lũ lụt:
- Hãy đến cơ quan chức năng để nhận thông tin và hướng dẫn. Chỉ trở về nhà khi chắc chắn rằng tình hình đã thực sự an toàn.
- Tránh lái xe trừ khi đối diện với tình huống khẩn cấp.
- Khi tham gia vào quá trình dọn dẹp, đeo găng tay làm việc nặng, quần áo bảo hộ và ủng. Sử dụng khăn che mặt hoặc khẩu trang phù hợp khi làm sạch nấm mốc hoặc các vật dụng khác sau lũ.
- Những người có các vấn đề về sức khỏe như hen suyễn, bệnh phổi, hoặc hệ miễn dịch suy giảm không nên vào các tòa nhà có nước rò rỉ hoặc có mùi nấm mốc.
- Lưu ý rằng rắn và các động vật khác có thể nằm ẩn trong nhà sau hiện tượng lũ lụt.
- Đề phòng nguy cơ điện giật bằng cách không chạm vào các thiết bị điện khi ướt, đặc biệt khi đang đứng trong nước. Tắt điện nếu thấy an toàn để tránh nguy cơ điện giật.
- Tránh lội trong nước lũ vì nước có thể bị ô nhiễm và chứa các vật dụng nguy hiểm. Cũng cần chú ý đến đường dây điện ngầm hoặc đường dây điện đi xuống có thể gây ra nguy cơ điện giật. Máy phát điện hoặc các thiết bị chạy bằng xăng nên được sử dụng ở ngoài trời và tránh xa cửa sổ.
Trong bài viết này, Dự báo thời tiết đã trình bày chi tiết về khái niệm lũ lụt là gì, nguyên nhân gây ra lũ lụt, tác hại của lũ lụt và các biện pháp cơ bản để ứng phó với hiện tượng này. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước có thể giúp chúng ta dự đoán và giảm nhẹ phần nào những thiệt hại mà lũ lụt có thể gây ra.
